Merhaba Sayın Anne,
Bu hafta eşinizle, çocuklarınızın gelişiminde önemli olan sosyal ve duygusal gelişim alanlarını konuştuk. Çocuğun sosyal ve duygusal gelişimi dediğimizde; kendisini tanımasını,duygularını fark etmesini ve uygun bir şekilde ifade etmesini, çevresindeki tüm kişilerle güvenli ve olumlu ilişkiler kurmasını, toplumdaki sosyal kuralları öğrenmesi ve onlara uygun davranmasını anlıyoruz.
SOSYAL GELİŞİM/SOSYALLEŞME SÜRECİ
Çocuğun sosyal gelişimi için, önce kendini tanıması ve sonra da başkalarını anlaması, uyum gösterebilmesi gerekir. Teşekkür etmek, arkadaşlarına yardım etmek, gerektiğinde isteklerini erteleyebilmek, kızgınlığını uygun bir dilde ifade etmek çocuğun sosyal becerilerine örnek olarak verilebilir. Bu becerileri, çocuk diğer insanlarla olan ilişkisi sonucunda kazanır. Çocuğun ilk sosyal ilişkisi anne ve babasıyla olur ve bu ilişki çocuğun sosyalleşme sürecinin temelini oluşturur.
Çocuk büyüdükçe içinde bulunduğu ortamda bazı kuralları öğrenmeye başlar. Daha sonrasında da içinde bulunduğu çevrenin, toplumun kurallarını öğrenir. Sağlıklı sosyal gelişim için anne baba olarak, çocuğun kendini tanımasını ve sosyal beceriler kazanmasını desteklemek gerekir. Bu süreçte yapabileceklerinizi şöyle özetleyebiliriz:
- Çocuklar sosyal becerileri de birçok davranış gibi anne babalarından görerek, onları örnek alarak öğrenirler. Örnek olmanın yanı sıra onları takdir etmek de, çocukların sosyal becerilerin gelişmesinde etkili olacaktır.
- Çocuğun kendisini tanıyabilmesi için farklı deneyimler edinmesine fırsat verebilirsiniz. Örneğin, arkadaşlarıyla birlikte oynama, folklor, spor, tiyatro, sinema gibi etkinliklere katılma, farklı yerlere gitme, farklı insanlarla tanışma fırsatı verilen çocuk, neleri yapıp, neleri yapamadığıyla ilgili daha çok kişiden fikir edinme fırsatı bulacak, buda kendisini tanımasına yardımcı olacaktır.
- Sosyal becerileri kullanmak aynı zamanda insanların farklı özelliklerine saygı göstermeyi de içerir. Engeli olan, farklı kültürlerden olan, etnik kökeni, dini kendisinden farklı olan, eğitimli, eğitimsiz insanlara ayrımcılık yapmadan saygı göstermeyi çocuklara öğretmek gerekir. Bunu yaparken kendinden farklı özelliklere sahip çocuklarla birlikte olmasını, onlarla temas etmesinin sağlamak da önemlidir.
DUYGUSAL GELİŞİM
Sosyal ve duygusal gelişim birbirini etkileyen ve birbiriyle iç içe geçen iki gelişim alanıdır. Sosyal beceriler ve kurallar aslında duygusal ihtiyaçların toplumda kabul edilebilir şekilde ifade edilmesini sağlayan becerilerdir.
Çocuğunuzun kendisinin ve başka kişilerin duygularının farkına varması ve farkına vardığı duyguları ifade edebilmesini desteklemek için sizlerin yapabileceği birçok şey vardır.
- Çocuğunuzun yakınında olmak, davranışlarını, duygularını, istek ve ihtiyaçlarını gözlemlemek, duygusal ihtiyacı olduğunda bunu uygun bir şekilde karşılamak önemlidir. Bunun için öncelikle çocuğu iyi dinleyip, anlamak, çocuğun hissettiği duyguyu değiştirmeye çalışmadan kabul ederek duygusuna uygun cevap vermek gerekir.
- Duygularınızı uygun şekilde göstererek, ifade ederek çocuğunuza örnek olabilirsiniz. Örneğin, bir şeye kızdığınızda saldırgan davranışlar sergilemek yerine neye, neden kızdığınızı ve beklentinizi açıkça ifade edebilirsiniz.
- Başkalarının duygularını anlayabilmesi için onunla konuşabilir, ” Sence arkadaşın neden öfkelenmiş, üzülmüş olabilir? ” diye sorabilir, nedenini bulmakta zorlanıyorsa birlikte fikir yürütebilirsiniz.
- Uygun olmayan davranışının, nelere yol açacağını onunla paylaşabilirsiniz. Kızmanın, kıskanmanın, korkmanın yani bu duyguları hissetmenin çok doğal olduğunu, ancak bu duyguların sonucunda başkalarına zarar vermenin yanlış olduğunu söyleyebilirsiniz.
- Duygusunu, uygun şekilde gösterdiğinde onu takdir edebilirsiniz.
- Televizyonda şiddet içeren programları (çizgi filmler dahil) seyretmelerine izin vermeyebilirsiniz. Sinemaya gideceğiniz zaman konusunda şiddet, saldırganlık olmayan filmleri tercih edebilirsiniz.
Ek olarak toplumumuzda ”Erkek adam korkmaz”, ”erkekler ağlamaz”, ”kızlar hanım hanımcık oturur”, ”kızlar çok gülmez” gibi söylemler vardır. Erkeklerin korku, utanma, üzüntü gibi duyguları, kadınların ise öfkelerini ve sevinçlerini göstermelerini hoş karşılanmaz. Bunun yerine erkeklerin öfkeyi, kadınlar ise üzüntüyü göstermelerine izin verilir. Ancak bu duygular yok olmaz, başka yollarla ifade edilir. Bu nedenle, kız ve oğlan çocukları arasında cinsiyet ayrımı yapmadan, çocukların önce çocuk olduklarını unutmadan olumlu,olumsuz tüm duygularını ifade etmelerine fırsat vermek önemlidir.
SOSYAL KURALLAR ve İÇ DENETİM
Sosyal ve duygusal gelişimin bir parçası da, toplum içinde kabul edilebilir şekilde davranmamızı sağlayan sosyal kuralları bilmektir. Toplum içinde kendi davranışlarımızı kontrol edebilmeye ve sonucunda ahlaki ve sosyal kurallara uygun davranmaya ”İç Denetim” diyoruz. Çocukların sosyal ve duygusal gelişiminde iç denetim geliştirmeside önemlidir. Çünkü iç denetim, çocuğun siz yokken de adil, kurallara uygun davranması anlamına gelir. İç denetimi gelişmeyen çocuklar ve insanlar cezadan korktukları için yanlış yapmaktan kaçınırlar. Ödül alacakları için de doğru davranışı gösterirler. Yani davranışları hep bir başkasına ya da bir dış etkene bağlıdır. Oysaki iç denetim geliştiren bir çocuk kendi başına düşünebilme ve doğruları bulabilme kapasitesine sahiptir. Kendinden beklenilen şeyin doğru olduğuna, hem kendisinin hem de diğer insanların yararına olduğuna inandığı için, uygun davranır. Örneğin, parkta toplu kullanılan eşyalara, ağaçlara, doğal çevreye zarar vermez. Bunların tüm insanlar için gerekli olduğunu, toplumun mutlu, huzurlu yaşamasını düşünerek, doğal çevreyi korur. Davranışlarının neye yol açacağını, kime ne zarar vereceğini düşünür, duyarlı ve sorumlu olur..
Çocukların iç denetim sahibi olması için;
- Çocuğun birey olarak hak ve sorumlukları olduğunu bilmek ve buna uygun davranmak,
- Çocukla sadece kendisine, ailesine karşı değil arkadaşlarına, okuluna, ülkesine ve dünyaya karşı da sorumlulukları olduğu hakkında konuşmak. Örneğin, doğayı temiz tutmak, korumak, çevresinde yardıma ihtiyacı olan insanlara yardım etmeyi öğretmek gibi konularda konuşmak,
- Yanlış davranışı karşısında şiddet kullanmamak, bunun yerine açıklamak, kural ve sınır koymak gerekir.
Sevgili Anneler,
Anne baba olarak çocuklarınızın sosyal ve duygusal gelişimini desteklemek için yukarıdaki noktaları dikkate almanızı öneririz. Daha önce de bahsettiğimiz gibi anne babanın birlikte ve tutarlı olarak davranışlar sergilemeleri, çocukların gelişimlerini olumlu etkiler.
