baba-destek

[highlight]Açev tarafından hazırlanan Baba Destek Programında Dağıtılan Oturum eklerini paylaşıyorum[/highlight]

Merhaba Sayın Anne,

Bu hafta eşinizle, çocukları yetiştirirken kullanabileceğiniz olumlu davranış geliştirme yöntemlerini konuştuk . Olumlu davranışları geliştirmek, olumsuz davranışları değiştirmek için neler yapabileceğinizi tartıştık. Çocuk yetiştirirken, onların kişiliklerini olumsuz etkilemeden kullanabileceğiniz, bu yöntemlerin aşağıda bir özetini bulacaksınız.

Çocuklarda bazı davranışları geliştirmek ve istemeyen davranışları da engellemek için uygulanabilecek
birçok yöntem var. Ancak, tüm bu yöntemlerin işe yaraması için, çocuğu birey olarak kabul etmek, onun istek ve ihtiyaçlarını dikkate almak, karşılıklı ve yakın bir ilişki kurmak gerekmektedir.

OLUMSUZ DAVRANIŞLARI NASIL AZALTABİLİRSİNİZ?

ÖRNEK OLMAK

Hiç fark etmeden bir bakarız ki, çocuk anne babasının yaptığı birçok şeyi kendiliğinden yapıyor. Çünkü çocuklar, edindikleri birçok özellik ve beceriyi çok basit bir yöntemle kazanırlar,bu da taklittir. Bu nedenle, çocukların taklit ettikleri ve model aldıkları kişiler olarak, onlara Nasil örnekler oluşturduğunuz önemlidir.

Örneğin, anne babanın dişlerini düzenli olarak fırçaladığı bir ailede, çocukların dişlerini fırçalama olasılığı artar. Aynı şekilde anne babanın, sigara içtiği bir evde çocukların da ileride sigara içme olasılığı yükselir.

ÖNLEYİCİ AÇIKLAMALAR YAPMAK

Çocukta istenen davranışları geliştirmenin bir başka yöntemi ise, önleyici açıklamalar yapmaktır. Anne baba olarak çocuğun hangi davranışları yapmasını istemediğinizi, daha o davranış oluşmadan belirleyip, bunu çocuğa açık ve somut bir şekilde anlatmak gerekir. Bunu yapabilmek için çocuğunuzun hangi davranışlarını kabul edip, hangilerini etmeyeceğinizi bilmeniz önemlidir. Böylece çocuk gereksiz yere azarlanmamış ve aranızdaki ilişki zedelenmiş olur.

Örneğin, misafirliğe gittiğinizde çocuğunuzun çekmeceleri karıştırmasını istemiyorsunuz misafirliğe gitmeden önce çocuğunuza ”Hasan Amcanlara gittiğimizde onun çekmecelerini açmanı ve karıştırmanı istemiyorum. Çünkü Hasan Amcan özel eşyaları ile oynanmasından, yerlerinin değiştirilmesinden hoşlanmıyor.” diyerek ondan tam olarak ne beklediğinizi söyleyebilirsiniz.

Bazen de çocuk olumsuz bir davranışı daha önce hiç yapmamış olsa bile önleyici açıklamalar yapabilirsiniz. Örneğin, sokağa çıkmadan önce çocuğa karşıdan karşıya Nasil geçmesi gerektiğini nedenleriyle anlatmak önemlidir. ”Karşıya geçerken sağa sola bak, koşma, önüne aniden araba çıkabilir.” diyebilirsiniz.

KURALLARI KOYMAK VE SINIRLARI BELİRLEMEK
Sizin de birçok deneyeminizde fark ettiğiniz gibi bazen örleyici açıklamalar yapmak, sorunun çözümü için yeterli değildir. Kurallar koyulmasına ve sınırların belirlenmesine gereksinim duyulur.
Ailelerin farklı kuralları olabilir. Örneğin, eve giriş çıkış saatlerinin düzeni bazı ailelerde hava kararmadan önce olabilir, bazı ailelerde ise daha esnek olabilir. Aynı şekilde yemek saati belirlenirken de, kurallarda farklılık olabilir. Her evin kuralları kendine aittir. Bu kuralların ne olduğu, hangi kuralların uygulandığı önemli değildir. Önemli olan her ailede bazı kuralların olması, bu kuralların Nasil konulduğu ve çocuğa Nasil öğretildiğidir.
• Kuralların işe yaraması ve uygulanması için, şu noktalara dikkat etmek gerekir:
• Kurallar kısa, açık ve az sayıda olmalıdır.
• Kuralların nedenleri çocuğun anlayabileceği bir dille anlatılmalıdır.
• Kurallar, çocuğun yaşına uygun ve gerçekçi olmalıdır.
• Kurallar, olay sırasında değil, önceden belirlenmelidir.
• Kurallara uyulmadığında, çocuğun Nasil bir yaptırıma uğrayacağını önceden bilmesi önemlidir.
• Kurallar tutarlı bir şekilde uygulanmalıdır.
• Bazı kurallar değişebilir, bazen esnetilebilir.
• Bazı kurallar hiç değişmemelidir.

GERİBİLDİRİM: ELEŞTİRİ VE TAKDİR
Özellikle anne babalarının eleştiri ve takdirleri, çocukların gelişimlerinde ve davranışlarını düzenlemekte önemli yer teşkil eder. Ancak bu geribildirimin Nasil verildiğini ve çocuğun hangi yönlerinin vurgulandığı da önemlidir. Çocuklara geribildirim verirken, onların ”çabalarının” fark edildiğini belirtmek son derece önemlidir. Bu sayede çocuklar başarısız olsalar bile, tekrar deneyip başarılı olmak için uğraş verirler.
Çocukları takdir ederken dikkat edilmesi gereken noktalar şunlardır:
• Davranışlarının ve özellikle çabalarını fark ettiğinizi söylemek.
• Bu davranışın size etkisini söylemek.
• Beğendiğiniz davranış sonucunda hissettiğiniz duyguyu söylemek.
• En kısa sürede takdir etmek.

OLUMSUZ DAVRANIŞLARI NASIL AZALTABİLİRSİNİZ?

NEDENİNİ DÜŞÜNMEK
Çocuğun davranışının nedeni, her zaman sizin düşündüğünüz ”neden” olmayabilir. Davranışın altında yatan bu nedeni anlayabilirseniz, olumsuz davranışı değiştirmek için ne yapabileceğinizi çok daha kolay bulabilirsiniz. Örneğin, oyuncaklarını toplamak istemeyen çocuğun bu davranışının nedenini ”tembellik” olarak düşünen bir baba, aslında başka nedenleri gözden kaçırabilir.

GÖZARDI – TEŞVİK ETMEK

Bazen olumsuz, istenmeyen davranışlara dikkatinizi vermeyip ilgilenmezseniz, yani olumsuz davranışları görmezden gelirseniz istenmeyen davranışlar azalabilir.

Örnek olarak, çocuğunuzun küfür ettiğini ya da kötü sözler söylediğini varsayalım. Diyelim ki, çocuğunuz küfür ettiğinde tüm işinizi yarıda kesip kızgınlıkla ”öyle konuşma” diye uyarırsanız, çocuğunuz sizi kızdırıp ilgi gördüğü için sevinebilir ve küfürlü konuşmaya devam edebilir.

Görmezden geleceğiniz davranışın niteliği de önemlidir. Bu davranış çocuk için tehlikeliyse, kendine veya etrafa zarar verecek bir şey ise görmezden gelinemez. Örneğin, çocuğunuz bıçakla veya kibritle oynuyorsa, bu davranışları görmezden gelemezsiniz.

SEÇENEK SUNMAK

İstenmeyen davranışları değiştirmek için kullanabileceğiniz bir yol da, çocuğa seçenek sunmaktır. Çocuğa seçenek sunmak kabul edilemez davranışın yerine, yapabileceği, kabul edilebilir bir veya birkaç davranış göstermektir. Yani sadece ”yapma” demek yerine, yapmasına izin verdiğimiz davranışlar arasından seçim yapabilmesi için yol göstermektir. Bir başka deyişle ”hayır” diyorsanız, farklı seçenekleri de sunmanız gerekir.

DAVRANIŞIN SONUCUNU AÇIKLAYARAK ZARARINI GÖSTERMEK

Çocuğun istenmeyen davranışı tekrarlamaması için o davranışın yanlış olduğunu bilmesi gereklidir. Davranışının sonucunu açıklayarak zararını göstermek de bir yöntemdir.

Bu yöntem, olumsuz davranış yapıldıktan sonra kullanılmalıdır. Bu yöntemde çocuğun yaptığı davranışın çevresine yaptığı etkiyi fark etmesi önemlidir. Bu nedenle baba olarak, çocuğun yaptığı davranışın sonucu üzerine onunla konuşmak, yaptığı davranışın neden zararlı olduğunu ona anlayabileceği bir dilde açıklamak gereklidir.

Bu yöntemi uygularken, çocuğun yaptığı davranışla ilgili düşünmesini sağlamak gereklidir.

  • Sen kardeşine vurduğunda ne oluyor?
  • Sence kardeşin bu durumda ne hissediyor, düşünüyor?
  • Kardeşin seninle ilgili ne düşünebilir?

FARKLI ÇÖZÜM YOLLARI DÜŞÜNDÜRMEK

Bazen çocuklar büyüklerin deneyimlerine ihtiyaç duyar. Çocuğa yaptığı bir davranışı ”neden” istemediğinizi açıklayıp zararını anlattığımızda, onun bu davranışı tekrarlamasını engelleyebilirsiniz, dedik. Çocuğa sadece zararını anlatıp pişmanlık duyurmak yeterli olmayabilir, bu olumsuz davranış yerine uygulayabileceği kabul edilebilir bir davranış, yani farklı çözüm yolları önermek de gereklidir. Çocuğa farklı bir çözüm yolu bulması için destek olabilir, onu düşünmeye yönlendirebilirsiniz. Bu arada önemli olan çocuğun düşünüp, farklı çözüm yollarını kendisinin bulmasıdır. Çocuğunuz iyi bir çözüm yolu bulduğunda ise, onu takdir etmeniz önemlidir.

Örneğin:

  • Sen arkadaşına öfkelendin ve ona vurdun. Bu durumda başka ne yapabilirdin?
  • Evde oynarken, kardeşin hep senin oynadığın oyuncakları istiyor. Sen de ona kızıyorsun. Ne yapabilirsiniz?

ÇOCUĞA DAVRANIŞLARININ SONUCUNU YAŞATMAK

Yukarıda anlatılan bütün bu yöntemleri uyguladıktan sonra, çocuk hala istemediğiniz davranışı devam ettiriyorsa, çocuğun davranışının sonuçlarını yaşaması yöntemini kullanabilirsiniz. Davranışın sonucunu yaşatmak, çocuğun istenmeyen davranışını engellemek için, davranışa yönelik bir yaptırım uygulamaktır. Örneğin, 6 yaşındaki çocuğunuz size haber vermeden oyun oynamaya dışarı çıkıyor. Onu çok merak ettiğinizi, endişelendiğini anlatıyorsunuz, yani ona davranışının sonucunu açıklıyorsunuz. Bir daha böyle bir şey yapmaması için uyarıyorsunuz. Dışarıya çıkacaksa, mutlaka size ya da babasına haber vermesi gerektiğini söyleyerek ona seçenekler sunuyorsunuz. Buna rağmeni bu davranış bir kaç kere daha tekrarlanıyor. Siz kararlı ve tutarlı bir şekilde davranışın sonucunu açıklama, seçenek sunma gibi farklı yöntemleri uygulamaya çalışıyorsunuz ama maalesef bir sonuç alamıyorsunuz. O zaman o gün dışarıda oyun oynamak istediğinde ona izin vermeyerek ve neden vermediğinizi açıklayarak davranışının sonucunu yaşatabilirsiniz. Bu yöntem çocuğun istenmeyen davranışını engellemeye ve davranışına yönelik olmalıdır. Kişiliğini incitici olmamalıdır.

Bahsedilen tüm bu yöntemlerin işe yarayabilmesi için en önemli nokta, şiddet ve baskının, bir eğitim ve çocuk yetiştirme yöntemi olmadğını hatırlamaktır. Yukarıda anlattığımız, olumlu yöntemleri kullanırken tekrar eden olumsuz davranışlar için öncesinde, anında ve sonrasında neler yapılacağına ilişkin düşünülüp, bir planlama yapılması uygulamayı kolaylaştıracaktır. Tüm yöntemleri bütün olarak düşünmek ve uygun yerde, zamanda kullanmak önemlidir.

Son olarak en önemli noktalardan biri, bu yöntemlerin çocukların gelişimi için kullanıldığını unutmamaktır. Her çocuğun aynı birey olduğundan, özel olmayı hak ettiğinden yola çıkarak, bu yöntemleri uygularken her çocuğa özgü farklılıklara dikkat etmek gerekir.

Sevgili Anneler,

Bu yöntemlerin hepsini, çocuklarınız yetiştirirken kullanabilirsiniz. Ancak eşinizle bu yöntemlerle ilgili konuşmak, birlikte tutarlı olarak bunları kullanmak yöntemlerin etkisini artıracaktır.

Mutlu, sağlıklı çocuklar yetiştirmeniz dileğiyle…

Leave a Reply

Instagram

[instagram-feed num=6 cols=6 showfollow=false showheader=false showbutton=false showfollow=false]